در سال‌های اخیر، بحث مالیات بر مهریه با توجه به نوسانات اقتصادی و افزایش قابل‌توجه میزان مهریه‌ها، به موضوعی چالش‌برانگیز در حوزه مالی و حقوقی تبدیل شده است. با آمدن سال جدید ضرورت بازنگری در قوانین مالیاتی و تعیین تکلیف مهریه‌های کلان بیش از پیش احساس می‌شود. این مسئله نه تنها از منظر حقوقی و اقتصادی حائز اهمیت است، بلکه پیامدهای اجتماعی و خانوادگی گسترده‌ای نیز دارد. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی این موضوع می‌پردازیم که مالیات بر مهریه در سال 1404 چقدر است؟ و نکات مهم مربوط به آن را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
آشنایی با مفهوم مهریه
مهریه یا کابین به مالی گفته می‌شود که مرد در هنگام وقوع عقد نکاح اسلامی به زن خود می‌پردازد یا مکلف به پرداختِ آن می‌شود. درواقع، مهریه یکی از حقوق قانونی زن پس از عقد نکاح با مرد است. طبق ماده 1082 قانون مدنی: “به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.”
انواع مهریه
حق مهر یا مهریه که با انعقاد عقد ازدواج، زن به عنوان مالک آن تصدی می‌کند، یکی از حقوق مالی زن است. هر چیزی که ارزش مالی داشته باشد، می‌تواند به عنوان مهر یا مهریه زن در نظر گرفته شود. این حق، حتی پس از فوت شوهر، قابل مطالبه است و عواملی نظیر نشوز و موارد مشابه، تأثیری در اینکه زن مهریه دریافت کند یا خیر ندارند.
مهریه انواع و اقسامی دارد و بر اساس شرایط استطاعت به دو دسته عند الاستطاعه و عند المطالبه تقسیم می‌شود. همچنین، بر اساس تعیین مهر در نکاح، به مهرالمثل، مهرالمسمی و مهرالمتعه تقسیم می‌شود که هر کدام از این انواع و اقسام شرایط خاص خودشان را دارند.
نکاتی درباره انواع مهریه
ترکیبات مختلفی از مهریه‌ها می‌توانند جزو انواع مهریه باشند؛ به عنوان مثال، مهریه می‌تواند ترکیبی از مقادیر مختلفی باشد؛ یک بخش از مهریه ممکن است عند المطالبه و بخشی دیگر از آن عند الاستطاعه باشد.
با توجه به ماده 22 قانون حمایت از خانواده، هرچند میزان مهریه قابل توافق است، اما حق مطالبه زن تا حداکثر 110 سکه محدود است؛ به این معنا که در صورت عدم پرداخت این مبلغ، زن مجاز است اقدام به جلب شوهر کند ولی برای دریافت مبالغ بیشتر از این مقدار، امکان جلب مرد وجود ندارد، مگر اینکه ملائت و توانایی مالی مرد به اثبات برسد.
مهریه می‌تواند از هر نوعی باشد و در شرایط خاص خود قابل مطالبه است؛ بدون توجه به نوع مهریه، مرد موظف است در هر صورت، مهریه همسر خود را تسویه کند.
آیا به مهریه مالیات تعلق می‌گیرد؟
پس از ازدواج یکی از اصلی‌ترین حقوق مالی که برای زن برقرار می‌شود، حق مالکیت مهریه است؛ طبق قوانین مدنی با انعقاد عقد ازدواج، زن به عنوان مالک آن، مهریه را تصدی می‌کند و مجاز به انجام هرگونه تصرفی در دارایی مالی خود می‌شود.
در هر صورت، به دلیل اینکه مهریه‌ها معمولا به صورت سکه تعیین می‌شوند و مالیات سکه یکی از اقسام مالیات در نظام مالیاتی کشور ماست، ممکن است این سوال پیش بیاید که آیا مهریه، مشمول مالیات در سال 1404 می‌شود یا خیر؟ این سوال خصوصاً زمانی که مهریه به صورت وجه نقد نباشد و شامل اموالی مانند خانه، ملک یا خودرو باشد، قابل بررسی است.
قانون مالیات بر مهریه 1404
همانطور که گفتیم طبق قوانین مالیاتی حال حاضر، مالیات بر مهریه هنوز به تصویب نرسیده است؛ اما زمزمه‌هایی برای تصویب این قانون به صورت رسمی به گوش می‌رسد. مهریه، به عنوان یکی از موانع اصلی ازدواج در کشور محسوب می‌شود. امروزه، قانون‌گذار که همواره به دنبال تسهیل ازدواج است، ممکن است اقدام به تصویب مالیات مهریه به عنوان یک ابزار قانونی جهت کاهش مبالغ مهریه نماید. در نتیجه، هر چه مقادیر مهریه پس از تصویب افزایش یابند، نرخ مالیات مهریه نیز بیشتر می‌شود.
میزان مالیات بر مهریه 1404 چقدر است؟
در صورتی قانون مالیات بر مهریه 1404 به تصویب برسد، مالیاتی که به مهریه تعلق می‌گیرد به شرح زیر است:
- تا 14 سکه بهار آزادی معاف از مالیات
- از 15 تا 100 سکه بهار آزادی شامل 1.1% مالیات
- از 101 تا 200 سکه بهار آزادی شامل 2% مالیات
- از 201 به بالا شامل 15% مالیات
برای نحوه محاسبه مالیات بر مهریه می‌توانید طبق فرمول زیر عمل کنید:
مالیات مهریه= 100 ÷ ارزش کل سکه × نرخ مالیات
مالیات مهریه بر عهده کیست؟
مالیات مهریه بر عهده کیست؟ این سوالی است که بسیاری از زوجین در هنگام تعیین مهریه با آن مواجه می‌شوند. بر اساس قوانین جدید، مهریه‌های بالاتر از ۱۴ سکه مشمول مالیات می‌شوند. به طور کلی، مالیات مهریه بر عهده هر دو زوج قرار دارد و هر یک باید ۵۰ درصد از مبلغ مالیات را پرداخت کنند. این قانون به منظور جلوگیری از تعیین مهریه‌های سنگین و کاهش تعداد پرونده‌های قضایی مرتبط با مهریه تصویب شده است. از این رو باید گفت که این مالیات به صورت مشترک بین زن و مرد تقسیم می‌شود. به این ترتیب، هر دو طرف مسئولیت پرداخت مالیات مهریه را بر عهده دارند و این موضوع می‌تواند به کاهش اختلافات مالی در آینده کمک کند.
زمان پرداخت مالیات مهریه
طبق قوانین جاری، زمان پرداخت مالیات مهریه در هنگام ثبت رسمی عقد و در دفترخانه ازدواج است. در این مرحله، چنانچه میزان مهریه بیش از حد معافیت قانونی (معمولاً معادل ۱۴ سکه بهار آزادی) باشد، زوجین موظفند مالیات متعلقه را پرداخت کنند تا سند ازدواج صادر شود. این مالیات بر اساس ارزش مهریه تعیین شده در عقدنامه محاسبه می‌شود و مسئولیت پرداخت آن بر عهده هر دو طرف است. البته لازم به ذکر است که مهریه‌های پایین‌تر از سقف معافیت، مشمول این مالیات نخواهند شد.
تفاوت مالیات مهریه با مالیات سکه
یکی از موضوعاتی که معمولاً باعث سردرگمی زوجین و حتی برخی مشاوران مالیاتی می‌شود، تفاوت میان مالیات مهریه و مالیات سکه است. نکته مهم اینجاست که مهریه طبق ماده ۱۴۴ قانون مالیات‌های مستقیم، به طور کامل از مالیات معاف است؛ فرقی هم ندارد که مهریه به شکل سکه طلا، وجه نقد یا هر نوع مال دیگری تعیین شده باشد. در مقابل، مالیات سکه موضوعی کاملاً جداست. این مالیات به خرید و فروش یا نگهداری تعداد زیادی سکه طلا مربوط می‌شود.
در سال‌های اخیر، بانک مرکزی اطلاعات خریداران سکه را به سازمان امور مالیاتی ارائه داده و افرادی که بیش از تعداد مشخصی سکه دریافت کرده‌اند، موظف به پرداخت مالیات عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده شده‌اند. نکته مهم این است که این مالیات ارتباطی به نیت خریدار ندارد؛ چه هدف استفاده شخصی داشته باشد و چه سرمایه‌گذاری، در هر حال مشمول مالیات خواهد شد.
در مهریه اما ماجرا متفاوت است. وقتی تعداد سکه به عنوان مهریه در عقدنامه ثبت می‌شود، دریافت آن یک حق قانونی و شرعی برای زن محسوب می‌شود و هیچ‌گونه مالیاتی به آن تعلق نمی‌گیرد. حتی در زمان وصول، مهریه از مالیات فروش، نقل و انتقال یا درآمد نیز معاف است. با این حال اگر زن پس از دریافت مهریه، سکه‌ها را در بازار بفروشد و از این معامله سود قابل توجهی به دست آورد، سود حاصل می‌تواند مشمول مالیات بر درآمد شود.
وضعیت قانونی مهریه های غیرنقدی
در ساختار حقوقی ایران، مهریه می‌تواند شامل هر نوع دارایی یا خدمت مالی باشد، به شرط آن که ارزش اقتصادی داشته و امکان تملک آن برای زن فراهم باشد. به همین دلیل، مهریه‌های غیرنقدی مانند ملک، زمین، خودرو، طلا و جواهرات خاص، سهام یا حتی اقلام فرهنگی و هنری نیز در عرف و قانون معتبر شناخته می‌شوند. ثبت این موارد در سند ازدواج، آن‌ها را از نظر قانونی لازم‌الاجرا می‌سازد.
از نظر مالیاتی، اصل مهریه طبق ماده ۱۴۴ قانون مالیات‌های مستقیم، معاف از مالیات است. اما اگر مهریه شامل دارایی‌هایی مثل ملک یا خودرو باشد، هنگام انتقال رسمی سند به نام زن، ممکن است هزینه‌هایی نظیر مالیات نقل و انتقال یا عوارض شهرداری ایجاد شود. در واقع این هزینه‌ها به انتقال مالکیت دارایی مربوط می‌شود و ارتباطی با اصل مهریه ندارد.
دادگاه‌های خانواده نیز معمولاً در احکام خود، انتقال قانونی مهریه‌های غیرنقدی را صراحتاً ذکر می‌کنند. اگر مرد از انتقال این دارایی‌ها خودداری کند، زن می‌تواند از طریق اجرای احکام و با پیگیری قانونی، انتقال سند را انجام دهد. در این روند، سازمان ثبت اسناد نیز موظف به همکاری خواهد بود.
وضعیت مهریه در صورت فوت زن یا شوهر
مرگ یکی از زوجین می‌تواند بر روند وصول مهریه اثر بگذارد، اما این موضوع تغییری در اصل معافیت مالیاتی مهریه ایجاد نمی‌کند. در صورت فوت زن، مهریه بخشی از ترکه او محسوب می‌شود و ورثه می‌توانند آن را از شوهر یا ورثه شوهر مطالبه کنند. در این حالت، نه زن در زمان حیات و نه ورثه او پس از فوت، بابت مهریه مشمول مالیات نخواهند شد. اگر مرد پیش از پرداخت مهریه فوت کند، زن حق دارد مهریه خود را به‌عنوان یک طلب ممتاز از ماترک متوفی مطالبه کند. طبق قانون مدنی، مهریه زن بر سایر دیون مقدم است و باید پیش از تقسیم ترکه تسویه شود. پس از پرداخت مهریه و سایر دیون، باقی‌مانده ماترک میان وراث تقسیم می‌شود.
پرداخت مهریه از ماترک مرد نیز از پرداخت مالیات معاف است و مشمول هیچ گونه مالیات مستقیم نمی‌شود. تنها نکته قابل توجه این است که اگر زن پیش از وصول مهریه فوت کرده باشد و مهریه به ورثه او منتقل شود، در زمان انتقال یا فروش آن دارایی ممکن است مالیات بر ارث یا مالیات بر نقل و انتقال مطرح شود.
چرا قانون مالیات بر مهریه اهمیت دارد؟
هدف اصلی از تصویب قانون مالیات بر مهریه و اعمال مالیات بر مهریه‌های سنگین، همانگونه که توسط حامیان این طرح بیان شده، جلوگیری از توافق و اجتناب از مالیات‌های سنگین توسط زوجین است. علت این امر، خودداری از تعیین مهریه سنگین است؛ درواقع، در صورتی که زوجین ملزم به پرداخت مالیات مهریه هنگام ثبت آن باشند، با توجه به اینکه مبلغ مالیات مهریه یک مقدار قابل توجه است، زن و شوهر به دلیل توانایی یا تمایل ناکافی برای پرداخت مالیات، از تعیین مهریه سنگین خودداری خواهند کرد.
در مقابل حامیان این قانون، گروهی از مخالفان بر این باورند که اجرای مالیات بر مهریه عملاً مهم‌ترین پشتوانه مالی زنان در هنگام طلاق را تضعیف می‌کند. به اعتقاد آن‌ها، مهریه در عمل به عنوان ابزاری حمایتی برای زنانی که حق طلاق در اختیار ندارند عمل می‌کند. بنابراین محدود کردن نقش مهریه از طریق وضع مالیات، می‌تواند زنان را در فرآیند جدایی با مشکلات جدی‌تری روبه‌رو کند و تعادل حقوقی میان زوجین را بر هم بزند.
مزایا تصویب قانون مالیات بر مهریه
دعاوی مرتبط با مهریه در سال‌های اخیر، به مشکلات زیادی منجر شده است که نمایندگان مجلس تصمیم گرفته‌اند با تصویب قانون مالیات مهریه، به حل مشکلات اعم از زندانی شدن بسیاری از مردان، وارد کردن هزینه‌های سنگین برای این گروه از زندانیان به قوه قضائیه و مشکلات سر راه زنان برای وصول مهریه پایان دهند. در صورت تصویب، این قانون دارای ویژگی‌های زیر خواهد بود:
- روند دادرسی مهریه به شدت کاهش می‌یابد و زنان قادر به مطالبه و دریافت مهریه خود از طریق اجرای احکام دادگستری می‌شوند. به این ترتیب، نیاز به طرح دعوا در مرحله بدوی و پیگیری آن در مراحل تجدیدنظر و گاهی فرجام نخواهد گرفت و در نتیجه، روند دادرسی مهریه به شدت کوتاه می‌شود.
- افراد تا حدودی از پرداخت مالیات معاف می‌شوند؛ اما اگر مهریه به سقف معینی بیشتر شود، به ویژه در موارد مهریه‌های سنگین، درصد مشخصی از مهریه توافق شده به عنوان مالیات ثبت مهریه از زوجین دریافت می‌شود.
- هدف اصلی از تصویب قانون مالیات مهریه، جلوگیری از توافق و تعیین مالیات‌های سنگین توسط زوجین است. با توجه به اینکه مالیات ثبت مهریه مبلغ قابل توجهی دارد، زن و شوهر به دلیل عدم توانایی یا تمایل به پرداخت مالیات، از تعیین مهریه سنگین خودداری خواهند کرد.
سخن آخر
اگرچه قانون مالیات بر مهریه هنوز در مجلس شورای اسلامی تصویب نشده است، اما تاکنون شرایط دریافت مهریه به طور کاملا مشابه با گذشته باقی مانده است. به عبارت دیگر، جوانان می‌توانند هر مقدار مهریه‌ای را که تمایل دارند و با یکدیگر به توافق رسیده‌اند، تعیین کنند و آن را در دفاتر ازدواج ثبت نمایند. ثبت مهریه در این دفاتر همچنان از مالیات معاف است و هیچ هزینه‌ای برای ثبت آن وجود ندارد. تا زمانی که اعلام لازم درباره تصویب مذکور در مجلس و اجرای آن انجام نگرفته باشد، شرایط به وضعیت فعلی خود باقی خواهد ماند.
